Ngày xưa ở một miền nọ có một người tiều phu tên là Cuội. Một hôm, như lệ thường, Cuội vác dìu vào rừng sâu tìm cây chặt. Khi đến gần một con suối nhỏ Cuội bỗng giật mình trông thấy một cái hang cọp.
Nhìn trước nhìn sau anh chỉ thấy có bốn con cọp đang vờn nhau. Cuội liền xông đến vung rìu bổ cho mỗi con một nhát lăn quay trên mặt đất. Nhưng vừa lúc đó cọp mẹ cũng về tới nơi. Nghe tiếng gầm kinh hồn ở sau lưng, Cuội chỉ kịp quăng rìu leo thoắt lên ngọn một cây cao.
Từ trên nhìn xuống, Cuội thấy cọp mẹ lồng lộn trước đàn con đã chết. Nhưng chỉ một lát, cọp mẹ lẳng lặng đi đến một gốc cây gần chỗ Cuội, đớp lấy một ít lá rồi trở về nhai và mớm cho con. Chưa đầy ăn giập miếng trầu, bốn con cọp con đã vẫy đuôi sống lại khiến cho Cuội vô cùng sửng sốt. Chờ cọp mẹ tha con đi nơi khác, Cuội mới lần xuống tìm đến cây lạ kia đào gốc vác về.
Dọc đường gặp một ông lão ăn mày nằm chết vật trên bãi cỏ, Cuội liền đặt gánh xuống, không ngần ngại bứt ngay mấy lá nhai và mớm cho ông già. Mầu nhiệm làm sao, mớm vừa xong, ông lão đã mở mắt ngồi dậy. Thấy có cây lạ, ông lão liền hỏi chuyện. Cuội thực tình kể lại đầu đuôi. Nghe xong ông lão kêu lên:
-Trời ơi cây này chính là cây có phép cải tử hoàn sinh đây. Thật là trời cho con để cứu giúp thiên hạ Con hãy chăm sóc cho cây nhưng nhớ đừng tưới bằng nước bẩn mà cây bay lên trời đó!
Nói rồi ông lão chống gậy đi. Còn Cuội thì gánh cây về nhà trồng ở góc vườn phía đông, luôn nhớ lời ông lão dặn ngày nào cũng tưới bằng nước giếng trong.
Từ ngày có cây thuốc quý Cuội cứu sống được rất nhiều người. Hễ có ai nhắm mắt tắt hơi là Cuội vui lòng mang lá cây đến tận nơi cứu chữa. Tiếng đồn Cuội có phép lạ lan đi khắp nơi.
Một hôm Cuội lội qua sông gặp xác một con chó chết trôi. Cuội vớt lên rồi giở lá trong mình ra cứu chữa cho chó sống lại. Con chó quấn quýt theo Cuội tỏ lòng biết ơn. Từ đấy Cuội có thêm một con vật tinh khôn làm bạn.
Một lần khác, có lão nhà giàu ở làng bên hớt hải chạy đến tìm Cuội, xin Cuội cứu cho con gái mình vừa sẩy chân chết đuối. Cuội vui lòng theo về nhà lấy lá chữa cho. Chỉ một lát sau mặt cô gái đang tái nhợt bỗng hồng hào lên rồi sống lại. Thấy Cuội là người cứu sống mình, cô gái xin làm vợ chàng. Lão nhà giàu cũng vui lòng gả con cho Cuội.
Vợ chồng Cuội sống với nhau thuận hòa êm ấm. Đột nhiên một hôm trong khi Cuội đi vắng, có bọn giặt đi qua nhà Cuội biết Cuội có phép cải tử hoàn sinh. Chúng quyết tâm chơi ác. Chúng bèn giết vợ Cuội, cố ý moi ruột người đàn bà vứt xuống sông rồi mới kéo nhau đi. Khi Cuội trở về thì vợ đã chết từ bao giờ. Mớm bao nhiêu lá vẫn không công hiệu, vì không có ruột thì làm sao mà sống.
Thấy chủ khóc thảm thiết, con chó lại gần xin hiến ruột mình thay vào ruột vợ chủ. Cuội chưa từng làm thế bao giờ nhưng cũng liều mượn ruột chó thay ruột người xem sao. Quả nhiên, người vợ sống lại và vẫn trẻ đẹp như xưa. Thương con chó có nghĩa, Cuội lặn thử một bộ ruột bằng đất rồi đặt vào bụng chó. Chó cũng sống lại.
Nhưng từ đấy, tính nết vợ Cuội tự nhiên thay đổi hẳn. Hễ nói đâu là quên đó làm cho Cuội lắm lúc bực mình. Đã nhiều lần chồng dặn vợ “có đái thì đái bên Tây chớ đái bên Đông cây dông lên trời !”. Nhưng vợ Cuội hình như lũ ruột lú gan vừa nghe xong đã quên biến ngay.
Một buổi chiều chồng đi rừng kiếm củi chưa về. Vợ ra vườn sau không nhớ lời chồng giận cứ nhằm vào gốc cây quý mà đái. Không ngờ chị ta vừa đái xong thì mặt đất chuyển động, cây đào mạnh, gió thổi ào ào. Cây đa tự nhiên bật gốc lững thững bay lên trời.
Vừa lúc đó Cuội về đến nhà. Thấy thế, Cuội hốt hoảng vứt cánh củi nhảy bổ đến toan níu cây lại nhưng cây lúc ấy đã rời khỏi mặt đất lên quá đầu người. Cuội chỉ kịp móc rìu vào rễ cây định lôi cây xuống nhưng cây vẫn cứ bốc lên, Cuội cũng nhất định không chịu buông thành thử cây kéo Cuội bay vút lên đến cung trăng.
Từ đấy Cuội ở luôn cung trăng với cả cái cây quý của mình. Mỗi năm cây chỉ rụng xuống biển có một lá, bọn cá heo đã trực sẵn khi lá xuống đến mặt nước là chúng tranh nhau đớp lấy coi như món thuốc quý để cứu chữa cho tộc loại chúng. Nhìn lên mặt trăng người ta thấy một vết đen rõ hình một cây cổ thụ có người ngồi dưới gốc người ta gọi cái hình ấy là hình Chú Cuội ngồi gốc cây đa.
Truyện cổ tích Việt Nam – Sưu Tầm
